ทำไมต้องพื้นที่สาธารณะสีเขียวขนาดเล็ก ? เพราะพื้นที่ชั้นในของกรุงเทพฯ เต็มไปด้วยอาคารที่แออัดหนาแน่น แทบไม่มีที่ว่างสำหรับพัฒนาเป็นสวนสาธารณะขนาดใหญ่ ไม่ก็ต้องเดินทางไกลกว่าจะไปถึง — พื้นที่ว่างขนาดเล็กหรือพื้นที่เศษเหลือของเมือง เช่น พื้นที่ใต้ทางด่วน พื้นที่หน้าอาคาร หรือพื้นที่รอการพัฒนา มีความสำคัญที่สามารถเปลี่ยนและเปิดเป็นพื้นที่สาธารณะสีเขียว พื้นที่สุขภาวะทางกายและใจ พื้นที่พักผ่อน พื้นที่กิจกรรมทางสังคม หรือพื้นที่ธรรมชาติ ตอบรับกับต้องการของผู้คนและสภาพแวดล้อมโดยรอบ ที่ทุกคนสามารถเดินไปได้ในระแวกบ้านของตนเอง
พื้นที่สาธารณะสีเขียวคืออะไร ? ปัจจุบันสถานการณ์พื้นที่สาธารณะสีเขียวของกรุงเทพฯ เป็นอย่างไร ? ตรงตามที่เราเข้าใจกันหรือไม่ ? — เครือข่าย we!park ได้ศึกษาวิจัย นำเสนอนิยามความหมาย และวิเคราะห์ข้อมูลพื้นที่สาธารณะสีเขียวของเขตชั้นในกรุงเทพฯ เพื่อให้ทุกคนเข้าใจความสำคัญและสถานการณ์ปัจจุบัน ก่อนร่วมกันขับเคลื่อนการพัฒนาที่สอดคล้องกับความจริงของเมือง
พื้นที่สีเขียวที่สาธารณะใช้ประโยชน์ได้ หรือพื้นที่ที่สาธารณะสามารถเข้าถึงได้อย่างอิสระโดยมีปริมาณพืชพันธุ์ปกคลุมอย่างมีนัยยะสำคัญ เพื่อเป็นพื้นที่สำหรับปฏิสัมพันธ์ทางสังคม สร้างสภาพแวดล้อมที่มีคุณภาพและยั่งยืน
"สวนสาธารณะ" ที่เราทุกคนรู้จัก เป็นหนึ่งในพื้นที่สาธารณะสีเขียว แต่ก็ยังรวมถึงพื้นที่ของรัฐ เอกชน นิติบุคคล หรือเจ้าของใด ๆ ก็ตามที่ "เปิด" พื้นที่สีเขียว ให้สาธารณะเข้าไปใช้ประโยชน์ได้อย่างอิสระ ซึ่งสร้างประโยชน์ทั้งด้านสังคมในการเป็นพื้นที่สาธารณะ (Public Space) รวมถึงด้านสภาพแวดล้อมและคุณภาพอากาศที่ดีในการเป็นพื้นที่สีเขียว (Green Area) ให้กับเมือง
ตัวชี้วัดหลักที่หลายเมืองทั่วโลกใช้ประเมินปริมาณพื้นที่สาธารณะสีเขียวในเมือง แต่แน่นอนว่าเรายังต้องทำงานกันต่อด้านการประเมินคุณภาพพื้นที่ คุณภาพการเข้าถึง รวมถึงนโยบายและการสนับสนุนการพัฒนาพื้นที่สาธารณะสีเขียวของเมือง เพื่อให้ "ทุกคน" สามารถเข้าถึงและใช้ประโยชน์ได้สอดคล้องกับความต้องการ
อยากให้กรุงเทพฯ ของเราทุกคนเป็นอย่างไร เลือกเป้าหมายที่อยากเห็น ตามโครงการ Green Bangkok 2030 โดยกรุงเทพมหานคร ที่ผลักดันการพัฒนากรุงเทพฯ ไปสู่เมืองสีเขียว ซึ่ง we!park เป็นหนึ่งในภาคีเครือข่ายร่วมขับเคลื่อน หรือจะตามเป้าหมายเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ตามสภาพปัจจุบันของเมืองที่ประสบความสำเร็จ หรือตามใจฉันก็ยังได้
ภาครัฐไม่ว่าทั้งไทยและประเทศพัฒนาแล้ว ไม่สามารถพัฒนาหรือแก้ไขปัญหาเมืองได้เองแต่เพียงฝ่ายเดียวอีกต่อไป เพราะปัญหาที่สลับซับซ้อนของเมืองสมัยใหม่ หลายเมืองจึงใช้กระบวนการมีส่วนร่วม (Participation) เป็นยุทธศาสตร์สำคัญที่ให้ประชาชนทุกภาคส่วนร่วมเป็นส่วนหนึ่งในกระบวนการวางแผน ตัดสินใจ พัฒนา ร่วมกำหนดการแบ่งปันข้อมูล เป้าหมาย หรือนโยบาย เพื่อให้บรรลุจุดหมายของการพัฒนาพื้นที่สาธารณะสีเขียวให้เป็นส่วนหนึ่งของเมืองที่น่าอยู่ น่าอาศัยสำหรับทุกคน สร้างความรู้สึกร่วมรับผิดชอบ และเป็นเจ้าข้าวเจ้าของพื้นที่ร่วมกัน
นอกจากกระบวนการคิด วางแผน ออกแบบ และก่อสร้างแล้ว เรายังให้ความสำคัญกับกระบวนค้นหากลไกการบริหารจัดการและดูแลรักษาพื้นที่ร่วม ที่จะทำให้พื้นที่ถูกใช้งานและมีคุณภาพได้อย่างยั่งยืน
ร่วมหาพื้นที่ ร่วมคิด ร่วมแรงร่วมทำ ร่วมลงทุน ร่วมดูแลร่วมบริการจัดการ
งานวิจัยการพัฒนาพื้นที่ว่างขนาดเล็กให้เป็นพื้นที่สาธารณะสีเขียวผ่านการมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วน ที่เริ่มตั้งแต่การทบทวนแนวความคิดและทฤษฎีที่เกี่ยวข้อง ศึกษาพื้นที่ต้นแบบทั้งในและต่างประเทศ วิเคราะห์สถานการณ์ปัจจุบันของพื้นที่สีเขียวในกรุงเทพฯ หลังจากนั้น จึงเป็นการทดลองใช้กระบวนการออกแบบอย่างมีส่วนร่วมในพื้นที่จริง 4 พื้นที่ ไปพร้อมกับการเก็บข้อมูลเพื่อนำมาสรุปผล และพัฒนาแนวทางของกระบวนการที่จะใช้ต่อไปในอนาคต
คู่มือรวบรวมเรื่องราวพื้นที่สาธารณะสีเขียวขนาดเล็ก ที่พูดถึงทั้งเรื่องพื้นที่สีเขียว และการพัฒนาพื้นที่อย่างมีส่วนร่วม เพื่อให้เกิดเป็นพื้นที่ของสาธารณะอย่างแท้จริง พร้อมทั้งมีการอธิบายกระบวนการทำงานแต่ละขั้นตอนอย่างละเอียด โดยมีการสอดแทรกตัวอย่างพื้นที่สาธารณะทั้งในและต่างประเทศ ในส่วนท้ายเล่มจะเป็นแนวทางการประเมินพื้นที่และการวางโครงสร้างการขับเคลื่อนพื้นที่ที่ทุกคนสามารถนำไปทดลองใช้ได้
เล่มประเด็นข้อมูลและตัวชี้วัด รวบรวมการศึกษาประเด็นข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาพื้นที่สาธารณะสีเขียว แล้วพัฒนาออกมาเป็นตัวชี้วัด เพื่อใช้เป็นเครื่องมือในการทำความเข้าใจสถานณ์พื้นที่สาธารณะสีเขียวของเมือง มองหาพื้นที่เร่งด่วนที่ต้องมีการเพิ่มพื้นที่สาธารณะสีเขียว ไปจนถึงเป็นเกณฑ์ในการประเมินคุณภาพของพื้นที่สาธารณะสีเขียว และประเมินผลที่เกิดขึ้นในระดับเมืองจากการมีพื้นที่สาธารณะสีเขียว โดยมีการยกตัวอย่างการวิเคราะห์และประเมินพื้นที่ท้ายเล่ม